csvnam
09-10-2014, 08:21 PM
Khách sạn cá»a lò (http://cualo.net.vn/khach-san-trung-tam-cua-lo-gan-bien-gia-re.html) giá»›i thiệu vùng du lịch má»›i :
Ở miá»n Trung và cao nguyên miá»n mình , Ä‘a số danh thiếp vÆ°á»n nhà nÆ°á»›c Ä‘á»u cát cứ giữa đại nghìn , Song vÆ°á»n Núi Chúa ở Ninh Thuáºn là quần thể nằm nạm gà n biển - núi. VÆ°á»n có diện tÃch rá»™ng 30.000ha , trong đó trên lục địa 22.500ha và biển là 7.500ha. Khu Núi Chúa được đánh giá là miá»n khô hạn ở Äông Nam Ã. Tại đây được danh thiếp nhà khoa há»c Äức chứng minh rằng tÃnh chất khà háºu đếch khác nà o Châu Phi thÆ°á»ng xuyên những miá»n bán hoang mạc thÆ°á»ng xuyên gặp ở Tây Ban Nha , Bồ Äà o Nha và Algeria. Tuy nhiên dÆ°á»›i đáy biển của vÆ°á»n là rừng hổ phách nguyên là nh và độc đáo đến mức má»™ng mị hồn.
Nếu Ninh Thuáºn được xếp là chốn khô hạn và nắng nóng nhất gió mà thà nh thì vÆ°á»n nhà nÆ°á»›c Núi Chúa là miá»n hanh khô nhất ở tỉnh nà y. Dải Trá»i quanh năm cÆ¡ hồ chỉ có nắng gió , rất Ãt tháng mÆ°a. Bởi thế khách khứa lạ đến đây thÆ°á»ng xuyên và von rằng: Phan Rang có nghÄ©a là "gió nhÆ° phang và nắng nhÆ° rang". Và o ná»a tháng 8 , từ thị trấn Khánh Hải chúng tôi phóng xe máy Ä‘i Núi Chúa trong cÆ¡n kì hạn Bà Chằn , nóng muốn rám mắt mặt.
Con rượu của nắng
Rá»i láng Nại , Tri Thủy , chúng tôi Hình dung tiếng Ä‘á»™ng Ä‘i dãy theo tỉnh lá»™ 702 từ Tri Hải Ä‘i VÄ©nh Hy , Bình Tiên đến Cam Ranh. Con rượu má»›i báºt , tráng nhá»±a phẳng phiu dãy theo bá» biển Cần phải gió à o và o mặt nhÆ° muốn ghì tay lái. Dá»c hai xã Tuy Hải và NhÆ¡n Hải là cánh đồng muối mang tên Äầm thiên tá» , chốn đây có 2 ụ muối , má»—i ụ cao đến 10m dà i cả trăm mét trùm bạt kÃn nằm dÆ°á»›i cÆ¡n hạn. Lúc ấy là 11 bây giá» trÆ°a , cánh đồng nằm dÆ°á»›i chân núi vắng bóng ngÆ°á»i , chỉ Ä‘ang những cÆ¡n gió mặn chát cá»™ng thêm cái nắng nhÆ° rang muốn sởn ngÆ°á»i. Mặc dầu chỉ ti bá» và i chục mét , gió từ biển Äông thổi và o Lá»™p cá»™p cÅ©ng đếch xua được cái nóng bất kham. Ven rượu danh thiếp khu dân cÆ° từ Tuy Hải , NhÆ¡n Hải , VÄ©nh Hải cứ và i bóng cây Äã có ngÆ°á»i bán vé số , hụi kê chiếc bà n con để và i chục tá» , Ä‘á»™i nón , ngồi dòm ra rượu má»™t cách mất hết sá»± sống nhÆ° pho tượng. Khác những chốn mình hỠđến , ngÆ°á»i bán vé số thÆ°á»ng xuyên mang chiếc túi trÆ°á»›c ngá»±c , gặp khách khứa chìa xấp vé số ngay và o mặt má»i chà o vá»™i vã và nếu đếch bán được , hụi lầm bầm chá»i xéo văn bằng những câu Ä‘á»™c ác. Trong vai ngÆ°á»i Ä‘i mua “niá»m hy vá»ng†tại bóng cây xanh , mình phát hiện hụi là những con ngÆ°á»i hiá»n là nh kiên nhẫn. Tôi há»i má»™t ngÆ°á»i nữ giá»›i ngồi dÆ°á»›i cây keo “Chị bán và i tấm vé số nhÆ° thế nà o sao đủ ăn!â€. “Giá» biết là m gì chú! Muối chÆ°a bán được , hà nh tá»i nắng quá bị rụm rồi , tìm kiếm được đồng nà o mừng đồng đó chú Æ¡i!â€. Chị phản hồi mà đếch dòm mặt ngÆ°á»i há»i.
http://cualo.net.vn/portals/Cualo_net_vn/images/khach-san-tuan-anh-1%20(1).JPG
Äoạn rượu dãy theo tuyến VÄ©nh Hải Ä‘ang thi công , tháºt ra là đang thay thế những Ä‘oạn cua tay áo thÆ°á»ng xuyên rượu vòng. Âm vang tiếng máy khoan ngá»c , Äụng ngá»c chấn Ä‘á»™ng má»™t không gian yên lặng , ở từ xa há» dấn ra đám là m khó chịu hay gặp khó khăn mù cháºp chá»n ở lÆ°ng chừng hẻm núi. Chúng tôi ngừng xe ngồi phệt trên rượu há»i chuyện , được danh thiếp kỹ sÆ° và công nhân mặt Ä‘ang lấm lem đất Ä‘ai cho biết “Con rượu nà o ra đến phân biệt vá»›i tỉnh lá»™ I táºn thà nh thị Cam Ranh dà i đến 60km. Tất cả há» hoà n thà nh , chỉ riêng xong xuôi 5km nà o là phần sau chót , hẳn cÅ©ng và i tháng nữa má»›i xongâ€. Äứng trên dốc ngá»c dá»±ng tại đây dòm xuống biển ti 400m , mình bất thần dấn ra gạt bá» ngÆ°á»i sống của biển và rừng. DÆ°á»›i chân dốc , 7 ngôi nhà xây quay mặt ra biển có xe máy và dãy dừa xanh , Ä‘ang trên dốc và i ngôi nhà tá»nh toà ng nằm trong vÆ°á»n Ä‘iá»u Ä‘á»™ng vá»›i lÅ© dê núi. Dá»c rượu dê Hình dung tiếng Ä‘á»™ng Ä‘i sòng sá»c kêu be be , và i con nằm lăn ra rệ rượu tỉnh ngá»™ trừng trừng Song lát có tiếng Ä‘á»™ng của ngÆ°á»i thÆ°á»ng xuyên xe chúng báºt dáºy Hình dung tiếng Ä‘á»™ng Ä‘i vô rừng rất lẹ. Núi ở VÄ©nh Hải núi nhấp nhô cây rừng mang hình dạng bonsai xòe ra trên đồi ngá»c , Ä‘iá»u Ä‘á»™ng đáng để ý là tại đây khà trá»i khô khốc gió thổi veo veo rát bá»ng , Song khu rừng lùn nà o hẵng xanh tÆ°Æ¡i. Ở trên đỉnh đồi thấp , đồi cao dãy chục con dê gắng trèo lên đỉnh dòm Ä‘i biển cả , xinh xẻo nhÆ° tranh vẽ. Hình ảnh của dê , núi , biển cho thấy dáng dấp hoang vu của má»™t vùng đất hiá»n là nh và thÆ¡ má»™ng của đất nÆ°á»›c mình. Trong tâm thức mình hẵng thú nháºn ngắm nghÃa lÅ© dê núi quay đầu ra biển be be gá»i lÅ© hÆ¡n là những tòa nhà chá»c trá»i. Sinh xắt phải mang dáng dấp tá»± nhiên , chứ đếch phải dà nh cho con ngÆ°á»i có tiá»n có quyá»n đổ bá»™ đến bá» biển chặt đứt từng Ä‘oạn , là m gá»i là đầu tÆ° rồi xây dá»±ng rượu bê tông vá»›i ánh đèn , bể bÆ¡i , nhà hà ng… biểu rằng đây là đẻ thái.
Tỉnh lá»™ 702 dà i đến ná»—i Hình dung tiếng Ä‘á»™ng Ä‘i dãy theo bao lăm vách núi mép biển hoặc ra táºn bá» cát gió thổi nhÆ° phang ngấm và o mắt thịt. Trên con rượu nà o , tầm mắt của ngÆ°á»i đình huỳnh phóng táºn đỉnh núi , quét ra biển xanh xa tắp ngoà i khÆ¡i. Hình ảnh và không gian mép Ä‘Æ°á»ng chẳng những tình: tình ý mà đang nhuá»™m đầy chất thÆ¡. Äược Ä‘i , ngắm nghÃa , dòm Trá»i và ngÆ°á»i thÆ°á»ng xuyên sÆ¡n hà gấm vóc má»›i thấy quê mình xinh xẻo , gió mà thà nh mình được tá»± nhiên Æ°u đãi. Cái Ấy là thế hệ bây giá» và con cháu mai sau có giữ được hồn di sản của ông cha để Äã thÆ°á»ng xuyên bởi chÆ°ng đại cuá»™c mang cho thuê 70 má»—i câu có bốn đếch tìm kiếm soát để rồi sau đó Ä‘ang Äã là má»™t thà nh thị thÆ°á»ng xuyên miá»n miá»n xa lạ. NÆ¡i vùng đất cho thuê ấy ngÆ°á»i bệnh đếch có cá»a để và o thì Yà ng Æ¡i Ä‘ang gì là quê thân phụ Trá»i tổ. Con ngÆ°á»i đếch có ký ức , đếch có ká»· niệm vá»›i chốn mình ở thì tình ái dà nh cho nghỉ chỉ là má»™t hình bóng nhạt nhẽo nhòa.
Tôi há» từng cố ý định tìm kiếm Ä‘i Núi Chúa từ má»™t cuá»™c tao phùng vô tình. Chuyện bắt đầu từ má»™t cá»±u binh Mỹ ti đây 9 má»—i câu có bốn tại má»™t quán cà phê mép hầu Xuân HÆ°Æ¡ng , cố gắng Äà Lạt. Lúc ấy , mình ngẫu nhiên gặp má»™t ngÆ°á»i Mỹ có tuổi khuẩn chân trái ngồi má»™t mình dòm ra dòng ngÆ°á»i má»™t cách tuyệt vá»ng. Tôi Ä‘oán , hẳn là vị lữ khách khứa có tâm cảnh , Cần phải chủ Ä‘á»™ng mang ly cà phê đến là m quen vá»›i được trà n đầy hy vá»ng có khả năng sưởi ấm con ngÆ°á»i viá»…n xứ. Gặp được ngÆ°á»i nói đồng tiếng nói , đồng mẫu số chung ông mừng lắm rồi tá»± giá»›i thiệu tên mình là Dan , cá»±u thượng sÄ© của lữ Ä‘oà n thủy quân lục chiến Hoa Kỳ há» từng đóng Ä‘Ã n 6 tháng tại Núi Chúa và o má»—i câu có bốn 69 của thế ká»· trÆ°á»›c. Ông Dan Äụng tay và o chân khuyết biểu rằng ông hỠđể Äã má»™t phần thân hình mình tại Núi Chúa bởi chÆ°ng trúng mìn của ViSi ( Việt Cá»™ng ). Lần sang Việt Nam nà o ông muốn Ä‘i Äã chiến tráºn cÅ© để nghe má»™t thì trẻ trai. Dan nhá» cáºy mình dẫn rượu đến Núi Chúa Song mình chối từ bởi chÆ°ng đếch biết địa danh nà o ở đâu , mà tháºt ra cÅ©ng chÆ°a tin được má»™t ngÆ°á»i má»›i quen và i phút. Ông Dan ngồi khóc , những giá»t nÆ°á»›c mắt của ngÆ°á»i chiến binh già lăn tròn trên mạ khiến mình đếch khá»i chạnh lòng. Chiến tranh đếch phải trò đùa , bên sau cuá»™c chiến Ä‘ang má»™t Loà i khác dai dẳng hÆ¡n là tình ngÆ°á»i , tuổi trẻ và đỗi Ä‘au khuẩn mát…
Lâu rồi mình đếch gặp Äã ông Dan , Song má»—i lần gặp hoặc Ä‘i thông dịch cho danh thiếp cá»±u binh Mỹ mình Äã nghe Ä‘i Núi Chúa , nghe giá»t nÆ°á»›c mắt của má»™t ngÆ°á»i lÃnh già trong vô vá»ng rồi nghe những thÆ°Æ¡ng binh gió mà thà nh mình của hai phÃa. Suy cho cùng , sau cuá»™c chiến tranh , dân chúng là ngÆ°á»i bị tháºt và đỗi Ä‘au to nhất thuá»™c Ä‘i những ngÆ°á»i mạ má»™t thì mang nặng đẻ Ä‘au vá»›i niá»m được trà n đầy hy vá»ng Ä‘i Ä‘oạn phổi của mình.
12 bây giá» trÆ°a chủ nháºt , chúng tôi đến đại bản doanh vÆ°á»n nhà nÆ°á»›c Núi Chúa tại thôn Thái An , xã VÄ©nh Hải , Ninh Hải , bung Thuáºn. Äó là má»™t tòa nhà khá hiện đại quay mặt ra hÆ°á»›ng Äông ti biển quãng 200m. Tháºt đếch may cho chúng tôi chÃnh xác và o tháng nghỉ Cần phải văn phòng khách sạn cá»a lò (http://cualo.net.vn/khach-san-trung-tam-cua-lo-gan-bien-gia-re.html) trống hoe , chỉ có hai phu phụ kiểm lâm dân tá»™c Chăm là Äà o gan dạ , Äạt Äông Äoà n Trẻ. Tuy nhiên vẫn còn gặp dịp tốt là gặp được Thạc sÄ© TrÆ°Æ¡ng Thanh Trịnh , 36 tuổi , ngÆ°á»i Chăm là Phó phòng khoa há»c và quan hệ quốc tế đồng vá»›i danh thiếp nhà sâu bá» há»c ngÆ°á»i Bỉ , Äức Ä‘ang ở Äã vÆ°á»n để nghiên cứu loà i thân phụ má»›i phát hiện.
[Joachim Bresseel , nhà sâu bá» há»c ngÆ°á»i Bỉ mang cho mình coi 5 con thân phụ quê ( tiếng Anh là Stid ) Ä‘ang ngá» nguáºy trong há»™p ngá»™ bắt buá»™c được trên đỉnh Núi Chúa đêm qua. Joacchim nói vá»›i mình má»™t cách sung mãn: “Ông coi đây! loại Stid nà o có mặt trên trái đất nà o từ má»—i câu có bốn 1876 , sau đó bị tuyệt chủng đến nay Äã Lá»™ rõ ra tại khu bán hoang mạc nà o đó là má»™t Ä‘iá»u Ä‘á»™ng lạ. Mấy má»—i câu có bốn nay chúng tôi Ä‘i hết danh thiếp vÆ°á»n nhà nÆ°á»›c Châu à , đêm qua gặp chúng tại đây. Loại nà o thÆ°á»ng xuyên sống Ä‘i đêm trên đỉnh núi , phải nặng nhá»c lắm má»›i tìm kiếm thấy. Joachim cấp má»™t con ra dứ dứ trÆ°á»›c mặt mình và cÆ°á»i rất mãn nguyện Ä‘i công việc của mình. Tôi đếch phải là ngÆ°á»i nghiên cứu sâu bá» Cần phải dòm loại thân phụ nà o cÅ©ng nhÆ° nhau , tháºm chà đếch mấy hứng Song dòm vẻ mặt của hụi mình phải vá»— tay đôm đốp chúc mừng , bởi chÆ°ng đó là công sức mồ hôi và những đêm thức mà u Ä‘á» táºn trên đỉnh núi cao , chỉ có những bồ nghá» má»›i lặn lá»™i nhÆ° thế. Joachim nói chuyện phÃm vá»›i mình văn bằng tiếng Pháp nhầm tiếng Anh Song lát gặp lÅ© nghiên cứu mẫu chuyển sang tiếng Äức và tiếng Hà Lan. Tất cả 4 tiếng nói mẫu ta Ä‘á»u sá» dụng thông hiểu nhÆ° nhau đánh mình thá»±c sá»± trân trá»ng. “Ở Bỉ giá»›i trà thức thông hiểu 3 tiếng nói Ä‘Ãch thị của thế giá»›i Anh-Pháp-Äức , Ä‘ang thứ dân thì sao?†, mình há»i. “Trá»i! chúng tôi là cá»™ng đồng Châu Âu , nếu đếch biết 3 tiếng nói nà o sẽ trở nên rà o cản. Văn hóa Châu Âu là của chung , Cần phải phần nhiá»u Ä‘á»u nhÆ° thế!†, Joachim rÅ© vai mình má»™t cách thân máºt nhÆ° thầm kÃn báo đó là chuyện nhá»â€¦
Thạc sÄ© Trịnh báºn việc phải Ä‘i Phan Rang đồng vá»›i lÅ© nghiên cứu bò sát. TrÆ°á»›c lát lên xe , Trịnh biểu chúng tôi ghé thăm hang rái , là ng Raglay nhá» cáºy hụi dẫn trèo núi sau đó Cần phải Ä‘i VÄ©nh Hy và Bình Tiên. Và nhÆ° đếch Ä‘i hết khu vá»±c nà o coi nhÆ° chÆ°a biết gì Ä‘i khu bán hoang mạc của Việt Nam.
chúng tôi rá»i tổng hà nh doanh trong luyến tiếc. CÅ©ng may gặp được má»™t lÅ© dân “phượt†, trên vai lủng củng máy ảnh. Há» hỠđến đây Hai ba lần , được kỹ sÆ° Phạm Văn Xiêm , Trưởng phòng bảo tồn vÆ°á»n nhà nÆ°á»›c Núi Chúa hÆ°á»›ng dẫn , Cần phải có vẻ khá thông hiểu Ä‘Æ°á»ng Ä‘i gió mà thà nh bÆ°á»›c.
Ä‘oà n trưởng của lÅ© thanh niên nà o là má»™t “Ta thân phụ lô†có “số má†ở Việt Nam từng 3 lần trèo đỉnh Fansipan. Anh tên là Nguyá»…n Hùng SÆ¡n 30 tuổi , da Ä‘á» mun , đầu quấn khăn rằng vá»›i thân hình lá»±c lưỡng nhÆ° hùng bi mạ vÄ© đại. SÆ¡n cho biết lên đỉnh núi Chúa Ä‘ang khổ hÆ¡n trèo đỉnh nhà Äông DÆ°Æ¡ng ở ngoà i Tây , bởi chÆ°ng rượu lên núi Chúa đếch dốc đứng hiểm trở nhÆ° Fansipan , Song Äã dà i và vòng vèo qua hết đỉnh núi nà o sang đỉnh núi khác vá»›i cái nắng nhÆ° nung , cây rừng cÅ©ng sắt se , cà nh nhá» xÃu , gai nhá»n lủa tủa , Äụng và o chiếc lá cÅ©ng thấy nhói. NhÆ°ng cÅ©ng nhá» cáºy thế mà má»—i cây xanh trên ngá»c tá»± biến hình theo kiểu bonsai vá»›i hình thù xinh xẻo mắt.
chúng tôi phát xuất từ thôn Äá Hang thuá»™c là ng Raglay , cà ng lên cao , cây cối xanh hÆ¡n và dòm biển rõ hÆ¡n. Cứ việc qua má»™t rừng cá» gianh , Äã thấy má»™t đỉnh núi má»›i ngay trÆ°á»›c mặt. Hùng SÆ¡n nói đùa rằng để chinh phục đỉnh núi Chúa cao 1.040m , phải băng qua 6 đỉnh núi khác là núi Chúa gạn , Chúa cháu , Chúa mẫu , Chúa mẫu , Chúa chồng , cố gắng Chúa vợ. Biết chúng tôi là ngÆ°á»i viết và có tuổi , nên hai cô gái trong Ä‘oà n thÆ°á»ng xuyên Ä‘i bên rìa Ä‘á»™ng viên bởi chÆ°ng sợ bá» cuá»™c. Má»™t cô nói: “Không ở đâu lạ nhÆ° Núi Chúa chú ạ! NÆ¡i đây quy tụ cả thân phụ hệ đẻ thái: rừng khô hạn , rừng xanh và hệ sinh thái rạn hổ phách. Ngoà i những rạn hổ phách được đánh giá là xinh xẻo và Äa chủng nhất Việt Nam , Ä‘ang có bãi Thịt là chốn rùa lên đẻ. Do khà háºu nóng và khô Cần phải ở quãng cao dÆ°á»›i 600m là rừng bán hoang mạc vá»›i những loà i cây bụi , lá cằn cá»c đầy gai , Song từ 600m trở lên là rừng xanh vá»›i thảm há»… cây cá» phong phú , và từ 800m trở lên là Lá»™ rõ ra Äông loại cây lá kim , nhÆ° cây hoà ng Ä‘Ã n giả , cây kim giao , thanh tùng , cố gắng thông tre. Chúng cháu Ä‘i Äông chốn chÆ°a thấy ở đâu lạ nhÆ° thế!â€.
Trèo núi được hÆ¡n 1 bây giỠđồng hồ , cảm thấy chẳng thể tiếp tục được nữa Cần phải chúng tôi ra hiệu Äối vá»›i ngÆ°á»i trên ngừng Äã , bởi chÆ°ng tháºt ra chúng tôi chÆ°a để sẵn tâm lý và thá»±c phẩm mang theo. Nên Ä‘Ã nh lòng vẫy tay chà o từ biệt mang theo Ä‘á»—i buồn của ngÆ°á»i kém cuá»™c.
3h chiá»u , chúng tôi quay Ä‘i là ng dân tá»™c Raglay nằm trong vùng đệm của vÆ°á»n nhà nÆ°á»›c , ngồi dÆ°á»›i bóng câu Ä‘iá»u Ä‘á»™ng uống gió mà thà nh mÃa và nhai sắn tôm sống cầm hÆ¡i và cÅ©ng để há»i thăm cuá»™c sống của bà con. Má»™t ngÆ°á»i dân Vùng đất , tên là Lê Thà nh tá»±u ngồi đồng bà n gió mà thà nh mÃa nói vá»›i chúng tôi văn bằng giá»ng buồn buồn “ Bà con Raglay ở đây há» bao Ä‘á»i , sống dá»±a và o rừng nhÆ° là m ruá»™ng , là m nÆ°Æ¡ng , lấy ruá»™t non , lấy sáp và danh thiếp loại lâm thổ sản. Nữ giá»›i và con trẻ chặt củi bán. Con trai thÆ°á»ng xuyên sống văn bằng nghá» thắp than tại 8 thôn nhÆ°: Cầu Gãy , Äá Hang , Kiá»n Kiá»n , Ấn Äạt , Suối Äá , Suối Giếng , Xóm Bằng , cố gắng Xóm Äèn. Riêng thôn Äá Hang được hưởng chÃnh sách từ tiêu chuẩn 134 , có nhà xây kiên cố. NhÆ°ng Ä‘a số đóng cá»a , để và o rừng tìm kiếm sống. Ở nhà chỉ có nữ giá»›i nuôi con rá» và con trẻ. Chị Lâm Thị Vui , dân tá»™c Raglay , ngÆ°á»i bán nÆ°á»›c mÃa nghe chuyện cÅ©ng tham gia: “Bà con lÅ© mình ra Ä‘á»i ở rừng , to lên từ rừng mà đếch và o rừng kiếm ăn thì biết là m gì bây giá»...â€.
Tám Công là ngÆ°á»i trải Ä‘á»i , kiến thức rá»™ng , mẫu có vÆ°á»n tại vịnh VÄ©nh Hy , dãy tháng qua lại rượu núi Chúa Cần phải khá rà nh. Anh kể: Dạo má»—i câu có bốn 2005 , má»™t chuyên gia ngÆ°á»i Äức thuá»™c Quỹ canh giữ Ä‘á»™ng váºt hoang dã ( WWF ) xách máy móc thiết bị đến Ä‘o mức Ä‘á»™ khô hạn ở VÆ°á»n Núi Chúa. Ông ta Ä‘o đến , Ä‘o lùi hằng bây giá» , đếch thấy đồng hồ Ä‘o Ä‘á»™ng Ä‘áºy , ông tưởng máy hÆ° , Cởi ra sá»a. NhÆ°ng thá»±c tế máy đếch hÆ° , nguyên do chỉ bởi chÆ°ng vùng đất nà o quá khô đến mức máy chẳng thể láºp trình được. Sau thá»i gian ấy vị chuyên gia đánh dấu và o mấy mÅ©i cây cóc khô rừng để má»—i câu có bốn sau trở lại. Còn ở là ng chà i Thái An , có má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông nổi tiếng trung thà nh rùa , tên là MÆ°á»i Nuôi. Ông MÆ°á»i đếch nghe mình há» láºt lÆ°ng bao lăm rùa biển , chỉ biết rằng hÆ¡n 75 tuổi Ä‘á»i , 60 má»—i câu có bốn ngốn thịt rùa , dân ở đây gá»i rùa biển là đú. Do thà nh tÃch “quá há»›p†nên ngÆ°á»i là ng ở đây đếch mấy ai Ä‘ang nghe cái tên MÆ°á»i Nuôi của ông , mà hụi chỉ gá»i ông là MÆ°á»i Äú. Thế Song , đến lúc tuổi già , cáo biệt nghá» sóng gió mà thà nh , ông thÆ°á»ng xuyên sống trong cảm giác tá»™i trÆ°á»›c biển Ä‘á»i. NgÆ°á»i Ä‘Ã n ông siêng ngốn rùa má»—i câu có bốn cÅ© , bây giá» Äã tá»± nguyện há»™ sản cho rùa. Ngà y tháng , ông theo lốt chân rùa nối Ä‘uôi nhau lên bãi , tìm kiếm tổ trứng của chúng , khoanh miá»n , canh giữ cho trứng nở. Có lát rùa đẻ trên trung thà nh mép gió mà thà nh , ông sợ gió mà thà nh tân chủ lên , tổ trứng sẽ bị hÆ° , ông lá» má» dá»i tổ lên chốn cao hÆ¡n. Äến lát rùa nở , ông Äã tìm kiếm ti Ä‘Æ°a chúng ra biển. Má»™t đôi ngÆ°á»i trong là ng thấy ông nặng nhá»c há»™ sản cho rùa , hụi cÅ©ng tá»± nguyện theo ông. Äến má»—i câu có bốn 2003 , lát WWF Äông DÆ°Æ¡ng tà i trợ dá»± án bảo tồn rùa biển , VÆ°á»n Núi Chúa xây được má»™t cái trạm nho nhá» , lợp tôn nóng nhÆ° “lò bánh mì†, Song cái trạm hẻo lánh nà o há» trở nên chốn Ä‘i Ä‘i của ông Thấu suốt 4 má»—i câu có bốn qua.
Trên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i Ä‘i hÆ°á»›ng Bình Tiên , gặp 2 thanh niên chở than ra khá»i rừng văn bằng xe máy “đa quốc gia†Hình dung tiếng Ä‘á»™ng Ä‘i trái lại VÄ©nh Hy. Chúng tôi tăng tốc Ä‘uổi theo quân địch , đến lát tiếp cáºn , má»™t chú quay sang nói nhÆ° hét “ Äừng báo kiểm lâm nha! Tụi mình dân chở than thuê kiếm ăn được 50 nghìn má»™t chuyến , lÅ© nà o ngán mấy ổng Cần phải chá» trÆ°a chủ nháºt má»›i Ä‘i mà !â€. “Thế má»™t lò than ra tìm kiếm được bao lăm tiá»n†, mình há»i muốn át tiếng Ä‘á»™ng cÆ¡ của hai xe máy đồng lúc. “Há»i mấy thằng cha thắp than chứ! Tụi nghỉ Ä‘ang nấp dÆ°á»›i suối , Song tha nghỉ Ä‘i , nghỉ nghèo khó lắm , thằng nà o cÅ©ng tong teo , Ä‘en nhánh hà !â€. Chúng tôi giảm ga để quay đầu xe Ä‘ang nghe hai mẫu thồ than chà o từ biệt văn bằng hai tiếng “Bái bai!â€. NgÆ°á»i trẻ ở rừng hẵng mang trái tim nhân văn hÆ¡n ở phố.
Vịnh VÄ©nh Hy và bãi biển Bình Tiên xinh xẻo đến mức mê hồn. VÄ©nh Hy được hai dãy núi ngá»c đùm bá»c ở giữa là hầu gió mà thà nh biển ra và o , dãy tháng có và i trăm thuyá»n cá neo Ä‘áºu đủ sắc mà u. Biển Bình Tiên xinh xẻo nhÆ° tranh vẽ , danh thiếp viên đảo xanh ngà o ngạt bóng dừa. Nghe Tám Thạnh nói miá»n Bình Tiên trên lục địa là của Ninh Thuáºn Ä‘ang dÆ°á»›i biển là của Khánh Hòa.
Trên rượu ra Mỹ Thạnh , ghé quán cà phê , nghe những thổ nhân bà n tán vá»›i nhau dá»± án khu du lịch Bình Tiên có quy mô 195 ha vá»›i tổng đầu tÆ° 550 tá»· đồng , trong đó có 30 ha Trá»i rừng phòng há»™ thuá»™c vÆ°á»n Núi Chúa. Táºp Ä‘oà n khách sạn Aman chÃnh thức khai trÆ°Æ¡ng khu nghỉ dưỡng mang tên Amanoi resort có 36 villa , tá»a ná»™ trên đồi VÄ©nh Hy. Äây là má»™t gắng gá»l của gió mà thà nh mình vÆ°Æ¡n lên ngà nh công nghiệp đếch khói mang Äã lợi Ãch nhà nÆ°á»›c. NhÆ°ng trong tâm thức , mình cứ nghe đến Jeff Rutherford , giảng sÆ° Ä‘i môi trÆ°á»ng của đại há»c Thái Lan. Lần gặp mình ở hầu Tuyá»n Lâm , Äà Lạt , Jeff lầu bầu “NÆ¡i nà o cÅ©ng muốn Du lich cua lo (http://cualo.net.vn/khach-san-trung-tam-cua-lo-gan-bien-gia-re.html) kèm cặp theo sinh thái. Sinh xắt cái Ä‘á»—i gì mà chốn nà o cÅ©ng vã bê tông , Ä‘Æ°á»ng nhá»±a ngay tắp , Ä‘iện Ä‘uốc sáng trÆ°ng , nhà cao cá»a rá»™ng kèm cặp theo bể bÆ¡i bá»± chát mà là m gá»i là đẻ thái!â€
Ở miá»n Trung và cao nguyên miá»n mình , Ä‘a số danh thiếp vÆ°á»n nhà nÆ°á»›c Ä‘á»u cát cứ giữa đại nghìn , Song vÆ°á»n Núi Chúa ở Ninh Thuáºn là quần thể nằm nạm gà n biển - núi. VÆ°á»n có diện tÃch rá»™ng 30.000ha , trong đó trên lục địa 22.500ha và biển là 7.500ha. Khu Núi Chúa được đánh giá là miá»n khô hạn ở Äông Nam Ã. Tại đây được danh thiếp nhà khoa há»c Äức chứng minh rằng tÃnh chất khà háºu đếch khác nà o Châu Phi thÆ°á»ng xuyên những miá»n bán hoang mạc thÆ°á»ng xuyên gặp ở Tây Ban Nha , Bồ Äà o Nha và Algeria. Tuy nhiên dÆ°á»›i đáy biển của vÆ°á»n là rừng hổ phách nguyên là nh và độc đáo đến mức má»™ng mị hồn.
Nếu Ninh Thuáºn được xếp là chốn khô hạn và nắng nóng nhất gió mà thà nh thì vÆ°á»n nhà nÆ°á»›c Núi Chúa là miá»n hanh khô nhất ở tỉnh nà y. Dải Trá»i quanh năm cÆ¡ hồ chỉ có nắng gió , rất Ãt tháng mÆ°a. Bởi thế khách khứa lạ đến đây thÆ°á»ng xuyên và von rằng: Phan Rang có nghÄ©a là "gió nhÆ° phang và nắng nhÆ° rang". Và o ná»a tháng 8 , từ thị trấn Khánh Hải chúng tôi phóng xe máy Ä‘i Núi Chúa trong cÆ¡n kì hạn Bà Chằn , nóng muốn rám mắt mặt.
Con rượu của nắng
Rá»i láng Nại , Tri Thủy , chúng tôi Hình dung tiếng Ä‘á»™ng Ä‘i dãy theo tỉnh lá»™ 702 từ Tri Hải Ä‘i VÄ©nh Hy , Bình Tiên đến Cam Ranh. Con rượu má»›i báºt , tráng nhá»±a phẳng phiu dãy theo bá» biển Cần phải gió à o và o mặt nhÆ° muốn ghì tay lái. Dá»c hai xã Tuy Hải và NhÆ¡n Hải là cánh đồng muối mang tên Äầm thiên tá» , chốn đây có 2 ụ muối , má»—i ụ cao đến 10m dà i cả trăm mét trùm bạt kÃn nằm dÆ°á»›i cÆ¡n hạn. Lúc ấy là 11 bây giá» trÆ°a , cánh đồng nằm dÆ°á»›i chân núi vắng bóng ngÆ°á»i , chỉ Ä‘ang những cÆ¡n gió mặn chát cá»™ng thêm cái nắng nhÆ° rang muốn sởn ngÆ°á»i. Mặc dầu chỉ ti bá» và i chục mét , gió từ biển Äông thổi và o Lá»™p cá»™p cÅ©ng đếch xua được cái nóng bất kham. Ven rượu danh thiếp khu dân cÆ° từ Tuy Hải , NhÆ¡n Hải , VÄ©nh Hải cứ và i bóng cây Äã có ngÆ°á»i bán vé số , hụi kê chiếc bà n con để và i chục tá» , Ä‘á»™i nón , ngồi dòm ra rượu má»™t cách mất hết sá»± sống nhÆ° pho tượng. Khác những chốn mình hỠđến , ngÆ°á»i bán vé số thÆ°á»ng xuyên mang chiếc túi trÆ°á»›c ngá»±c , gặp khách khứa chìa xấp vé số ngay và o mặt má»i chà o vá»™i vã và nếu đếch bán được , hụi lầm bầm chá»i xéo văn bằng những câu Ä‘á»™c ác. Trong vai ngÆ°á»i Ä‘i mua “niá»m hy vá»ng†tại bóng cây xanh , mình phát hiện hụi là những con ngÆ°á»i hiá»n là nh kiên nhẫn. Tôi há»i má»™t ngÆ°á»i nữ giá»›i ngồi dÆ°á»›i cây keo “Chị bán và i tấm vé số nhÆ° thế nà o sao đủ ăn!â€. “Giá» biết là m gì chú! Muối chÆ°a bán được , hà nh tá»i nắng quá bị rụm rồi , tìm kiếm được đồng nà o mừng đồng đó chú Æ¡i!â€. Chị phản hồi mà đếch dòm mặt ngÆ°á»i há»i.
http://cualo.net.vn/portals/Cualo_net_vn/images/khach-san-tuan-anh-1%20(1).JPG
Äoạn rượu dãy theo tuyến VÄ©nh Hải Ä‘ang thi công , tháºt ra là đang thay thế những Ä‘oạn cua tay áo thÆ°á»ng xuyên rượu vòng. Âm vang tiếng máy khoan ngá»c , Äụng ngá»c chấn Ä‘á»™ng má»™t không gian yên lặng , ở từ xa há» dấn ra đám là m khó chịu hay gặp khó khăn mù cháºp chá»n ở lÆ°ng chừng hẻm núi. Chúng tôi ngừng xe ngồi phệt trên rượu há»i chuyện , được danh thiếp kỹ sÆ° và công nhân mặt Ä‘ang lấm lem đất Ä‘ai cho biết “Con rượu nà o ra đến phân biệt vá»›i tỉnh lá»™ I táºn thà nh thị Cam Ranh dà i đến 60km. Tất cả há» hoà n thà nh , chỉ riêng xong xuôi 5km nà o là phần sau chót , hẳn cÅ©ng và i tháng nữa má»›i xongâ€. Äứng trên dốc ngá»c dá»±ng tại đây dòm xuống biển ti 400m , mình bất thần dấn ra gạt bá» ngÆ°á»i sống của biển và rừng. DÆ°á»›i chân dốc , 7 ngôi nhà xây quay mặt ra biển có xe máy và dãy dừa xanh , Ä‘ang trên dốc và i ngôi nhà tá»nh toà ng nằm trong vÆ°á»n Ä‘iá»u Ä‘á»™ng vá»›i lÅ© dê núi. Dá»c rượu dê Hình dung tiếng Ä‘á»™ng Ä‘i sòng sá»c kêu be be , và i con nằm lăn ra rệ rượu tỉnh ngá»™ trừng trừng Song lát có tiếng Ä‘á»™ng của ngÆ°á»i thÆ°á»ng xuyên xe chúng báºt dáºy Hình dung tiếng Ä‘á»™ng Ä‘i vô rừng rất lẹ. Núi ở VÄ©nh Hải núi nhấp nhô cây rừng mang hình dạng bonsai xòe ra trên đồi ngá»c , Ä‘iá»u Ä‘á»™ng đáng để ý là tại đây khà trá»i khô khốc gió thổi veo veo rát bá»ng , Song khu rừng lùn nà o hẵng xanh tÆ°Æ¡i. Ở trên đỉnh đồi thấp , đồi cao dãy chục con dê gắng trèo lên đỉnh dòm Ä‘i biển cả , xinh xẻo nhÆ° tranh vẽ. Hình ảnh của dê , núi , biển cho thấy dáng dấp hoang vu của má»™t vùng đất hiá»n là nh và thÆ¡ má»™ng của đất nÆ°á»›c mình. Trong tâm thức mình hẵng thú nháºn ngắm nghÃa lÅ© dê núi quay đầu ra biển be be gá»i lÅ© hÆ¡n là những tòa nhà chá»c trá»i. Sinh xắt phải mang dáng dấp tá»± nhiên , chứ đếch phải dà nh cho con ngÆ°á»i có tiá»n có quyá»n đổ bá»™ đến bá» biển chặt đứt từng Ä‘oạn , là m gá»i là đầu tÆ° rồi xây dá»±ng rượu bê tông vá»›i ánh đèn , bể bÆ¡i , nhà hà ng… biểu rằng đây là đẻ thái.
Tỉnh lá»™ 702 dà i đến ná»—i Hình dung tiếng Ä‘á»™ng Ä‘i dãy theo bao lăm vách núi mép biển hoặc ra táºn bá» cát gió thổi nhÆ° phang ngấm và o mắt thịt. Trên con rượu nà o , tầm mắt của ngÆ°á»i đình huỳnh phóng táºn đỉnh núi , quét ra biển xanh xa tắp ngoà i khÆ¡i. Hình ảnh và không gian mép Ä‘Æ°á»ng chẳng những tình: tình ý mà đang nhuá»™m đầy chất thÆ¡. Äược Ä‘i , ngắm nghÃa , dòm Trá»i và ngÆ°á»i thÆ°á»ng xuyên sÆ¡n hà gấm vóc má»›i thấy quê mình xinh xẻo , gió mà thà nh mình được tá»± nhiên Æ°u đãi. Cái Ấy là thế hệ bây giá» và con cháu mai sau có giữ được hồn di sản của ông cha để Äã thÆ°á»ng xuyên bởi chÆ°ng đại cuá»™c mang cho thuê 70 má»—i câu có bốn đếch tìm kiếm soát để rồi sau đó Ä‘ang Äã là má»™t thà nh thị thÆ°á»ng xuyên miá»n miá»n xa lạ. NÆ¡i vùng đất cho thuê ấy ngÆ°á»i bệnh đếch có cá»a để và o thì Yà ng Æ¡i Ä‘ang gì là quê thân phụ Trá»i tổ. Con ngÆ°á»i đếch có ký ức , đếch có ká»· niệm vá»›i chốn mình ở thì tình ái dà nh cho nghỉ chỉ là má»™t hình bóng nhạt nhẽo nhòa.
Tôi há» từng cố ý định tìm kiếm Ä‘i Núi Chúa từ má»™t cuá»™c tao phùng vô tình. Chuyện bắt đầu từ má»™t cá»±u binh Mỹ ti đây 9 má»—i câu có bốn tại má»™t quán cà phê mép hầu Xuân HÆ°Æ¡ng , cố gắng Äà Lạt. Lúc ấy , mình ngẫu nhiên gặp má»™t ngÆ°á»i Mỹ có tuổi khuẩn chân trái ngồi má»™t mình dòm ra dòng ngÆ°á»i má»™t cách tuyệt vá»ng. Tôi Ä‘oán , hẳn là vị lữ khách khứa có tâm cảnh , Cần phải chủ Ä‘á»™ng mang ly cà phê đến là m quen vá»›i được trà n đầy hy vá»ng có khả năng sưởi ấm con ngÆ°á»i viá»…n xứ. Gặp được ngÆ°á»i nói đồng tiếng nói , đồng mẫu số chung ông mừng lắm rồi tá»± giá»›i thiệu tên mình là Dan , cá»±u thượng sÄ© của lữ Ä‘oà n thủy quân lục chiến Hoa Kỳ há» từng đóng Ä‘Ã n 6 tháng tại Núi Chúa và o má»—i câu có bốn 69 của thế ká»· trÆ°á»›c. Ông Dan Äụng tay và o chân khuyết biểu rằng ông hỠđể Äã má»™t phần thân hình mình tại Núi Chúa bởi chÆ°ng trúng mìn của ViSi ( Việt Cá»™ng ). Lần sang Việt Nam nà o ông muốn Ä‘i Äã chiến tráºn cÅ© để nghe má»™t thì trẻ trai. Dan nhá» cáºy mình dẫn rượu đến Núi Chúa Song mình chối từ bởi chÆ°ng đếch biết địa danh nà o ở đâu , mà tháºt ra cÅ©ng chÆ°a tin được má»™t ngÆ°á»i má»›i quen và i phút. Ông Dan ngồi khóc , những giá»t nÆ°á»›c mắt của ngÆ°á»i chiến binh già lăn tròn trên mạ khiến mình đếch khá»i chạnh lòng. Chiến tranh đếch phải trò đùa , bên sau cuá»™c chiến Ä‘ang má»™t Loà i khác dai dẳng hÆ¡n là tình ngÆ°á»i , tuổi trẻ và đỗi Ä‘au khuẩn mát…
Lâu rồi mình đếch gặp Äã ông Dan , Song má»—i lần gặp hoặc Ä‘i thông dịch cho danh thiếp cá»±u binh Mỹ mình Äã nghe Ä‘i Núi Chúa , nghe giá»t nÆ°á»›c mắt của má»™t ngÆ°á»i lÃnh già trong vô vá»ng rồi nghe những thÆ°Æ¡ng binh gió mà thà nh mình của hai phÃa. Suy cho cùng , sau cuá»™c chiến tranh , dân chúng là ngÆ°á»i bị tháºt và đỗi Ä‘au to nhất thuá»™c Ä‘i những ngÆ°á»i mạ má»™t thì mang nặng đẻ Ä‘au vá»›i niá»m được trà n đầy hy vá»ng Ä‘i Ä‘oạn phổi của mình.
12 bây giá» trÆ°a chủ nháºt , chúng tôi đến đại bản doanh vÆ°á»n nhà nÆ°á»›c Núi Chúa tại thôn Thái An , xã VÄ©nh Hải , Ninh Hải , bung Thuáºn. Äó là má»™t tòa nhà khá hiện đại quay mặt ra hÆ°á»›ng Äông ti biển quãng 200m. Tháºt đếch may cho chúng tôi chÃnh xác và o tháng nghỉ Cần phải văn phòng khách sạn cá»a lò (http://cualo.net.vn/khach-san-trung-tam-cua-lo-gan-bien-gia-re.html) trống hoe , chỉ có hai phu phụ kiểm lâm dân tá»™c Chăm là Äà o gan dạ , Äạt Äông Äoà n Trẻ. Tuy nhiên vẫn còn gặp dịp tốt là gặp được Thạc sÄ© TrÆ°Æ¡ng Thanh Trịnh , 36 tuổi , ngÆ°á»i Chăm là Phó phòng khoa há»c và quan hệ quốc tế đồng vá»›i danh thiếp nhà sâu bá» há»c ngÆ°á»i Bỉ , Äức Ä‘ang ở Äã vÆ°á»n để nghiên cứu loà i thân phụ má»›i phát hiện.
[Joachim Bresseel , nhà sâu bá» há»c ngÆ°á»i Bỉ mang cho mình coi 5 con thân phụ quê ( tiếng Anh là Stid ) Ä‘ang ngá» nguáºy trong há»™p ngá»™ bắt buá»™c được trên đỉnh Núi Chúa đêm qua. Joacchim nói vá»›i mình má»™t cách sung mãn: “Ông coi đây! loại Stid nà o có mặt trên trái đất nà o từ má»—i câu có bốn 1876 , sau đó bị tuyệt chủng đến nay Äã Lá»™ rõ ra tại khu bán hoang mạc nà o đó là má»™t Ä‘iá»u Ä‘á»™ng lạ. Mấy má»—i câu có bốn nay chúng tôi Ä‘i hết danh thiếp vÆ°á»n nhà nÆ°á»›c Châu à , đêm qua gặp chúng tại đây. Loại nà o thÆ°á»ng xuyên sống Ä‘i đêm trên đỉnh núi , phải nặng nhá»c lắm má»›i tìm kiếm thấy. Joachim cấp má»™t con ra dứ dứ trÆ°á»›c mặt mình và cÆ°á»i rất mãn nguyện Ä‘i công việc của mình. Tôi đếch phải là ngÆ°á»i nghiên cứu sâu bá» Cần phải dòm loại thân phụ nà o cÅ©ng nhÆ° nhau , tháºm chà đếch mấy hứng Song dòm vẻ mặt của hụi mình phải vá»— tay đôm đốp chúc mừng , bởi chÆ°ng đó là công sức mồ hôi và những đêm thức mà u Ä‘á» táºn trên đỉnh núi cao , chỉ có những bồ nghá» má»›i lặn lá»™i nhÆ° thế. Joachim nói chuyện phÃm vá»›i mình văn bằng tiếng Pháp nhầm tiếng Anh Song lát gặp lÅ© nghiên cứu mẫu chuyển sang tiếng Äức và tiếng Hà Lan. Tất cả 4 tiếng nói mẫu ta Ä‘á»u sá» dụng thông hiểu nhÆ° nhau đánh mình thá»±c sá»± trân trá»ng. “Ở Bỉ giá»›i trà thức thông hiểu 3 tiếng nói Ä‘Ãch thị của thế giá»›i Anh-Pháp-Äức , Ä‘ang thứ dân thì sao?†, mình há»i. “Trá»i! chúng tôi là cá»™ng đồng Châu Âu , nếu đếch biết 3 tiếng nói nà o sẽ trở nên rà o cản. Văn hóa Châu Âu là của chung , Cần phải phần nhiá»u Ä‘á»u nhÆ° thế!†, Joachim rÅ© vai mình má»™t cách thân máºt nhÆ° thầm kÃn báo đó là chuyện nhá»â€¦
Thạc sÄ© Trịnh báºn việc phải Ä‘i Phan Rang đồng vá»›i lÅ© nghiên cứu bò sát. TrÆ°á»›c lát lên xe , Trịnh biểu chúng tôi ghé thăm hang rái , là ng Raglay nhá» cáºy hụi dẫn trèo núi sau đó Cần phải Ä‘i VÄ©nh Hy và Bình Tiên. Và nhÆ° đếch Ä‘i hết khu vá»±c nà o coi nhÆ° chÆ°a biết gì Ä‘i khu bán hoang mạc của Việt Nam.
chúng tôi rá»i tổng hà nh doanh trong luyến tiếc. CÅ©ng may gặp được má»™t lÅ© dân “phượt†, trên vai lủng củng máy ảnh. Há» hỠđến đây Hai ba lần , được kỹ sÆ° Phạm Văn Xiêm , Trưởng phòng bảo tồn vÆ°á»n nhà nÆ°á»›c Núi Chúa hÆ°á»›ng dẫn , Cần phải có vẻ khá thông hiểu Ä‘Æ°á»ng Ä‘i gió mà thà nh bÆ°á»›c.
Ä‘oà n trưởng của lÅ© thanh niên nà o là má»™t “Ta thân phụ lô†có “số má†ở Việt Nam từng 3 lần trèo đỉnh Fansipan. Anh tên là Nguyá»…n Hùng SÆ¡n 30 tuổi , da Ä‘á» mun , đầu quấn khăn rằng vá»›i thân hình lá»±c lưỡng nhÆ° hùng bi mạ vÄ© đại. SÆ¡n cho biết lên đỉnh núi Chúa Ä‘ang khổ hÆ¡n trèo đỉnh nhà Äông DÆ°Æ¡ng ở ngoà i Tây , bởi chÆ°ng rượu lên núi Chúa đếch dốc đứng hiểm trở nhÆ° Fansipan , Song Äã dà i và vòng vèo qua hết đỉnh núi nà o sang đỉnh núi khác vá»›i cái nắng nhÆ° nung , cây rừng cÅ©ng sắt se , cà nh nhá» xÃu , gai nhá»n lủa tủa , Äụng và o chiếc lá cÅ©ng thấy nhói. NhÆ°ng cÅ©ng nhá» cáºy thế mà má»—i cây xanh trên ngá»c tá»± biến hình theo kiểu bonsai vá»›i hình thù xinh xẻo mắt.
chúng tôi phát xuất từ thôn Äá Hang thuá»™c là ng Raglay , cà ng lên cao , cây cối xanh hÆ¡n và dòm biển rõ hÆ¡n. Cứ việc qua má»™t rừng cá» gianh , Äã thấy má»™t đỉnh núi má»›i ngay trÆ°á»›c mặt. Hùng SÆ¡n nói đùa rằng để chinh phục đỉnh núi Chúa cao 1.040m , phải băng qua 6 đỉnh núi khác là núi Chúa gạn , Chúa cháu , Chúa mẫu , Chúa mẫu , Chúa chồng , cố gắng Chúa vợ. Biết chúng tôi là ngÆ°á»i viết và có tuổi , nên hai cô gái trong Ä‘oà n thÆ°á»ng xuyên Ä‘i bên rìa Ä‘á»™ng viên bởi chÆ°ng sợ bá» cuá»™c. Má»™t cô nói: “Không ở đâu lạ nhÆ° Núi Chúa chú ạ! NÆ¡i đây quy tụ cả thân phụ hệ đẻ thái: rừng khô hạn , rừng xanh và hệ sinh thái rạn hổ phách. Ngoà i những rạn hổ phách được đánh giá là xinh xẻo và Äa chủng nhất Việt Nam , Ä‘ang có bãi Thịt là chốn rùa lên đẻ. Do khà háºu nóng và khô Cần phải ở quãng cao dÆ°á»›i 600m là rừng bán hoang mạc vá»›i những loà i cây bụi , lá cằn cá»c đầy gai , Song từ 600m trở lên là rừng xanh vá»›i thảm há»… cây cá» phong phú , và từ 800m trở lên là Lá»™ rõ ra Äông loại cây lá kim , nhÆ° cây hoà ng Ä‘Ã n giả , cây kim giao , thanh tùng , cố gắng thông tre. Chúng cháu Ä‘i Äông chốn chÆ°a thấy ở đâu lạ nhÆ° thế!â€.
Trèo núi được hÆ¡n 1 bây giỠđồng hồ , cảm thấy chẳng thể tiếp tục được nữa Cần phải chúng tôi ra hiệu Äối vá»›i ngÆ°á»i trên ngừng Äã , bởi chÆ°ng tháºt ra chúng tôi chÆ°a để sẵn tâm lý và thá»±c phẩm mang theo. Nên Ä‘Ã nh lòng vẫy tay chà o từ biệt mang theo Ä‘á»—i buồn của ngÆ°á»i kém cuá»™c.
3h chiá»u , chúng tôi quay Ä‘i là ng dân tá»™c Raglay nằm trong vùng đệm của vÆ°á»n nhà nÆ°á»›c , ngồi dÆ°á»›i bóng câu Ä‘iá»u Ä‘á»™ng uống gió mà thà nh mÃa và nhai sắn tôm sống cầm hÆ¡i và cÅ©ng để há»i thăm cuá»™c sống của bà con. Má»™t ngÆ°á»i dân Vùng đất , tên là Lê Thà nh tá»±u ngồi đồng bà n gió mà thà nh mÃa nói vá»›i chúng tôi văn bằng giá»ng buồn buồn “ Bà con Raglay ở đây há» bao Ä‘á»i , sống dá»±a và o rừng nhÆ° là m ruá»™ng , là m nÆ°Æ¡ng , lấy ruá»™t non , lấy sáp và danh thiếp loại lâm thổ sản. Nữ giá»›i và con trẻ chặt củi bán. Con trai thÆ°á»ng xuyên sống văn bằng nghá» thắp than tại 8 thôn nhÆ°: Cầu Gãy , Äá Hang , Kiá»n Kiá»n , Ấn Äạt , Suối Äá , Suối Giếng , Xóm Bằng , cố gắng Xóm Äèn. Riêng thôn Äá Hang được hưởng chÃnh sách từ tiêu chuẩn 134 , có nhà xây kiên cố. NhÆ°ng Ä‘a số đóng cá»a , để và o rừng tìm kiếm sống. Ở nhà chỉ có nữ giá»›i nuôi con rá» và con trẻ. Chị Lâm Thị Vui , dân tá»™c Raglay , ngÆ°á»i bán nÆ°á»›c mÃa nghe chuyện cÅ©ng tham gia: “Bà con lÅ© mình ra Ä‘á»i ở rừng , to lên từ rừng mà đếch và o rừng kiếm ăn thì biết là m gì bây giá»...â€.
Tám Công là ngÆ°á»i trải Ä‘á»i , kiến thức rá»™ng , mẫu có vÆ°á»n tại vịnh VÄ©nh Hy , dãy tháng qua lại rượu núi Chúa Cần phải khá rà nh. Anh kể: Dạo má»—i câu có bốn 2005 , má»™t chuyên gia ngÆ°á»i Äức thuá»™c Quỹ canh giữ Ä‘á»™ng váºt hoang dã ( WWF ) xách máy móc thiết bị đến Ä‘o mức Ä‘á»™ khô hạn ở VÆ°á»n Núi Chúa. Ông ta Ä‘o đến , Ä‘o lùi hằng bây giá» , đếch thấy đồng hồ Ä‘o Ä‘á»™ng Ä‘áºy , ông tưởng máy hÆ° , Cởi ra sá»a. NhÆ°ng thá»±c tế máy đếch hÆ° , nguyên do chỉ bởi chÆ°ng vùng đất nà o quá khô đến mức máy chẳng thể láºp trình được. Sau thá»i gian ấy vị chuyên gia đánh dấu và o mấy mÅ©i cây cóc khô rừng để má»—i câu có bốn sau trở lại. Còn ở là ng chà i Thái An , có má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông nổi tiếng trung thà nh rùa , tên là MÆ°á»i Nuôi. Ông MÆ°á»i đếch nghe mình há» láºt lÆ°ng bao lăm rùa biển , chỉ biết rằng hÆ¡n 75 tuổi Ä‘á»i , 60 má»—i câu có bốn ngốn thịt rùa , dân ở đây gá»i rùa biển là đú. Do thà nh tÃch “quá há»›p†nên ngÆ°á»i là ng ở đây đếch mấy ai Ä‘ang nghe cái tên MÆ°á»i Nuôi của ông , mà hụi chỉ gá»i ông là MÆ°á»i Äú. Thế Song , đến lúc tuổi già , cáo biệt nghá» sóng gió mà thà nh , ông thÆ°á»ng xuyên sống trong cảm giác tá»™i trÆ°á»›c biển Ä‘á»i. NgÆ°á»i Ä‘Ã n ông siêng ngốn rùa má»—i câu có bốn cÅ© , bây giá» Äã tá»± nguyện há»™ sản cho rùa. Ngà y tháng , ông theo lốt chân rùa nối Ä‘uôi nhau lên bãi , tìm kiếm tổ trứng của chúng , khoanh miá»n , canh giữ cho trứng nở. Có lát rùa đẻ trên trung thà nh mép gió mà thà nh , ông sợ gió mà thà nh tân chủ lên , tổ trứng sẽ bị hÆ° , ông lá» má» dá»i tổ lên chốn cao hÆ¡n. Äến lát rùa nở , ông Äã tìm kiếm ti Ä‘Æ°a chúng ra biển. Má»™t đôi ngÆ°á»i trong là ng thấy ông nặng nhá»c há»™ sản cho rùa , hụi cÅ©ng tá»± nguyện theo ông. Äến má»—i câu có bốn 2003 , lát WWF Äông DÆ°Æ¡ng tà i trợ dá»± án bảo tồn rùa biển , VÆ°á»n Núi Chúa xây được má»™t cái trạm nho nhá» , lợp tôn nóng nhÆ° “lò bánh mì†, Song cái trạm hẻo lánh nà o há» trở nên chốn Ä‘i Ä‘i của ông Thấu suốt 4 má»—i câu có bốn qua.
Trên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i Ä‘i hÆ°á»›ng Bình Tiên , gặp 2 thanh niên chở than ra khá»i rừng văn bằng xe máy “đa quốc gia†Hình dung tiếng Ä‘á»™ng Ä‘i trái lại VÄ©nh Hy. Chúng tôi tăng tốc Ä‘uổi theo quân địch , đến lát tiếp cáºn , má»™t chú quay sang nói nhÆ° hét “ Äừng báo kiểm lâm nha! Tụi mình dân chở than thuê kiếm ăn được 50 nghìn má»™t chuyến , lÅ© nà o ngán mấy ổng Cần phải chá» trÆ°a chủ nháºt má»›i Ä‘i mà !â€. “Thế má»™t lò than ra tìm kiếm được bao lăm tiá»n†, mình há»i muốn át tiếng Ä‘á»™ng cÆ¡ của hai xe máy đồng lúc. “Há»i mấy thằng cha thắp than chứ! Tụi nghỉ Ä‘ang nấp dÆ°á»›i suối , Song tha nghỉ Ä‘i , nghỉ nghèo khó lắm , thằng nà o cÅ©ng tong teo , Ä‘en nhánh hà !â€. Chúng tôi giảm ga để quay đầu xe Ä‘ang nghe hai mẫu thồ than chà o từ biệt văn bằng hai tiếng “Bái bai!â€. NgÆ°á»i trẻ ở rừng hẵng mang trái tim nhân văn hÆ¡n ở phố.
Vịnh VÄ©nh Hy và bãi biển Bình Tiên xinh xẻo đến mức mê hồn. VÄ©nh Hy được hai dãy núi ngá»c đùm bá»c ở giữa là hầu gió mà thà nh biển ra và o , dãy tháng có và i trăm thuyá»n cá neo Ä‘áºu đủ sắc mà u. Biển Bình Tiên xinh xẻo nhÆ° tranh vẽ , danh thiếp viên đảo xanh ngà o ngạt bóng dừa. Nghe Tám Thạnh nói miá»n Bình Tiên trên lục địa là của Ninh Thuáºn Ä‘ang dÆ°á»›i biển là của Khánh Hòa.
Trên rượu ra Mỹ Thạnh , ghé quán cà phê , nghe những thổ nhân bà n tán vá»›i nhau dá»± án khu du lịch Bình Tiên có quy mô 195 ha vá»›i tổng đầu tÆ° 550 tá»· đồng , trong đó có 30 ha Trá»i rừng phòng há»™ thuá»™c vÆ°á»n Núi Chúa. Táºp Ä‘oà n khách sạn Aman chÃnh thức khai trÆ°Æ¡ng khu nghỉ dưỡng mang tên Amanoi resort có 36 villa , tá»a ná»™ trên đồi VÄ©nh Hy. Äây là má»™t gắng gá»l của gió mà thà nh mình vÆ°Æ¡n lên ngà nh công nghiệp đếch khói mang Äã lợi Ãch nhà nÆ°á»›c. NhÆ°ng trong tâm thức , mình cứ nghe đến Jeff Rutherford , giảng sÆ° Ä‘i môi trÆ°á»ng của đại há»c Thái Lan. Lần gặp mình ở hầu Tuyá»n Lâm , Äà Lạt , Jeff lầu bầu “NÆ¡i nà o cÅ©ng muốn Du lich cua lo (http://cualo.net.vn/khach-san-trung-tam-cua-lo-gan-bien-gia-re.html) kèm cặp theo sinh thái. Sinh xắt cái Ä‘á»—i gì mà chốn nà o cÅ©ng vã bê tông , Ä‘Æ°á»ng nhá»±a ngay tắp , Ä‘iện Ä‘uốc sáng trÆ°ng , nhà cao cá»a rá»™ng kèm cặp theo bể bÆ¡i bá»± chát mà là m gá»i là đẻ thái!â€